Piyasa Duyarlılığı Nedir ve Hangi Göstergelerle Ölçülür?

Piyasa duyarlılığı göstergeleri

Yatırımcılar, piyasa duyarlılığını ölçmek için çeşitli göstergeler kullanır. Bu göstergeler, işlem yapmaya en uygun hisse senetlerini belirlemelerine yardımcı olur.

• Boğa Yüzdesi Endeksi (BPI), piyasanın ne kadar iyimser olduğunu gösterir. Yüksek bir BPI (örneğin %70’in üzerinde), piyasada boğa eğilimi olduğunu ve hisselerin aşırı değerlenmiş olabileceğini, dolayısıyla piyasada bir düşüş yaşanabileceğini düşündürür. Düşük bir BPI (örneğin %30’un altında) ise aşağı yönlü bir duyarlılığın hâkim olduğunu ve hisselerin aşırı düşmüş olabileceğini gösterir; bu da yükseliş potansiyelinin oluştuğu anlamına gelebilir.

• Piyasa Volatilite Endeksi (VIX), yatırımcıların kaygılarını yansıtan endeks olarak bilinir. Bu endeks, opsiyon fiyatlarındaki değişimlere göre piyasanın geleceğe yönelik volatilite beklentisini ölçer. Yatırımcılar, potansiyel fiyat düzeltmelerinden korunmak için opsiyon fiyatını kullanır. Yüksek bir VIX, piyasadaki yatırımcıların endişeli olduğunu gösterir. Düşük bir VIX ise piyasa duyarlılığının istikrarlı ve mevcut trendin devam etme olasılığının yüksek olduğu anlamına gelir.

• Yüksek-Düşük Endeksi, son 52 haftalık dönemde kaç hissenin zirve seviyesine ulaştığını, kaç hissenin ise dip seviyeye indiğini karşılaştırır. Endeksin 30’un altında olması ayı piyasasını işaret eder. 70’in üstü ise boğa piyasasını gösterir.

• Hareketli Ortalamalar (MA), piyasanın ne zaman yükseleceğini veya düşeceğini belirlemeye yardımcı olur. Hisselerin yüzde kaçının temel hareketli ortalamaların (örneğin 50, 100 ve 200 günlük) üzerinde ya da altında olduğuna bakılarak piyasanın büyümeye hazır olup olmadığı anlaşılır. Piyasa duyarlılığını belirlemede genellikle 50 günlük ve 200 günlük hareketli ortalamalar kullanılır. 50 günlük ortalamanın 200 günlüğü aşağıdan yukarıya kesmesi boğa sinyali, yukarıdan aşağıya kesmesi ise ayı sinyali olarak değerlendirilir.

• Satım/Alım (Put/Call) Oranı, piyasa duyarlılığının boğa mı yoksa ayı mı olduğunu anlamaya yardımcı olur. Satım opsiyonları yatırımcılara bir varlığı belirli bir tarihe kadar belirli bir fiyattan satma hakkı verirken, alım opsiyonları, aynı koşullarda varlık satın alma hakkı tanır. Alım işlemlerinin sayısı fazla olduğunda oran 1'in altına düşer. Bu durum, piyasanın yukarı yönlü olduğunu ve yatırımcıların fiyatların yükseleceğini beklediğini gösterir. Tam tersi durumda, yani satış işlemleri baskınsa, ayı piyasası söz konusudur.

• Yükseliş-Düşüş Çizgisi (ADL), yükselen ve düşen hisse senetleri arasındaki farkı gösterir. Kaç adet hisse alındığını ve satıldığını takip edebilirsiniz. Bu göstergeyle piyasa duyarlılığının iyimser mi kötümser mi olduğunu anlamak mümkündür.

• İşlem Hacmi de stratejinizi planlarken kullanabileceğiniz göstergelerden biridir. Belirli bir zaman diliminde alınan toplam hisse miktarını gösterir. İşlem hacmi ne kadar yüksekse, piyasaya olan ilgi de o kadar fazladır.

• Trader Taahhütü (COT), ABD vadeli işlemler piyasasındaki farklı katılımcıların toplam pozisyonlarını gösteren haftalık bir rapordur. Bu gösterge, piyasa dinamiklerini daha net görmeyi sağlar. COT her Cuma yayımlanır ve en büyük yatırımcıların, örneğin kurumsal şirketlerin pozisyonlarını gösterir. COT endeksinin yaratıcısı Larry Williams’a göre, eğer COT değeri %75 veya %25 seviyelerindeyse, bu değerlerin hesaplandığı piyasa katılımcılarına bağlı olarak bu seviyeler alım ya da satım sinyali olarak yorumlanabilir. Bazı trader’lar ise kritik seviyeleri %10 ve %90 olarak kabul eder. %20 ve %80 seviyelerine yakın noktalarda alım ya da satım yapmayı deneyebilir ve hangisinin daha iyi sonuç verdiğini gözlemleyebilirsiniz.

Piyasa duyarlılığını anlamak

Hisse senedi piyasası, katılımcılarının duygularıyla yönlendirilse de temel değer, şirketin gerçek performansına dayanır. Piyasa duyarlılığı genellikle yatırımcıların çeşitli olaylara verdiği tepkiyi yansıtır. Bu yüzden bu gösterge bazen geç oluşabilir ya da piyasanın gerçek durumunu tam olarak yansıtmayabilir. Bu nedenle, piyasa duyarlılığı göstergelerini kullanırken dikkatli olun; özellikle uzun vadeli yatırımlarda yanıltıcı olabilirler.

Medyanın da piyasa duyarlılığı üzerinde önemli bir etkisi olabileceğini unutmamak gerekir. Aşırı iyimser anlatılar balonlara yol açabilirken, olumsuz haberler panik satışlarını tetikleyebilir. Örneğin, ekonomik belirsizlik dönemlerinde medya, yatırımcıların endişesini artırabilir. Dahası, medyadaki duyarlılığın yaklaşan bir ekonomik krizin erken uyarı işaretlerini tespit edebileceğini kanıtlayan bir çalışma da bulunmaktadır.

Piyasa duyarlılığına tek başına güvenmemelisiniz. Piyasa analizi için başka göstergeler de vardır. Örneğin, duyarlılık göstergesi ayı yönlü bir tablo çizse bile, teknik analiz şirket için güçlü destek seviyelerine işaret ediyorsa yatırımcı hisse almayı tercih edebilir. Öte yandan, boğa yönlü bir duyarlılığın temel analizde aşırı değerleme sinyalleriyle birlikte görülmesi durumunda daha temkinli hareket etmek gerekebilir. 

Örnekler

Borsadaki yukarı ve aşağı yönlü duyarlılık dalgalanmaları genellikle ekonomik ve politik belirsizliklerden kaynaklanır. Örneğin, 2020’nin başlarında piyasa duyarlılığı büyük ölçüde aşağı yönlüydü. Yatırımcılar bir ekonomik kriz bekliyordu. Hisseler yoğun şekilde satılıyor, fiyatlar düşüyordu. Ancak hükümetlerin ekonomiyi canlandırmak için çeşitli önlemler alması ve bilim insanlarının aşıları test etmeye başlamasıyla birlikte yatırımcıların algısı değişti ve piyasada güçlü bir toparlanma başladı.

Bazen sosyal medya da piyasa duyarlılığı üzerinde etkili olabilir. Tesla ve CEO’su Elon Musk’ı hatırlayın. Musk’ın sosyal medyada yaptığı belirsiz paylaşımlar, şirketin durumu aslında istikrarlıyken ve büyük bir düşüş için somut bir neden yokken, Tesla hisselerinin değer kaybetmesine ve yatırımcı duyarlılığının iyimserden kötümsere dönmesine yol açabiliyor.